ادویه که در فارسی امروزی به اشتباه جمع بسته میشود، جمع دوا و به معنی داروها است، داروهایی که در گذشته جزو جدایی ناپذیر جعبه کمکهای اولیه طبیبان گیاهی بود. از همینجا پی میبریم که این پودرها و دانه های رنگین با رایحه قوی خود، تنها موادی "بودار" یا "تند" و طعم دهنده غذا نیستند، بلکه از خاصیتی شفا بخش و پیش گیری کننده بیماری نیز برخوردارند.

خوشبختانه ایران از جمله کشورهایی است که مصرف ادویه در آن کم نیست و در هر خانواده لا اقل یک نفر که نسبتا به خواص ادویه و گیاهان آشنا باشد وجود دارد. با این وجود آشنا شدن با خواص این مواد میتواند در تصمیم گیری برای استفاده یا عدم استفاده از یک نوع ادویه خاص مفید واقع شود.

در کل، هر ماده عطری با منشاء گیاهی جزو ادویه محسوب میشود. این ماده میتواند از پوست درخت (دارچین)، میوه (فلفل)، برگ (نعنا، ریحان)، ریشه (زنجبیل)، گل (زعفران،گلپر) یا دانه (جوزهندی، خردل) باشد که به اشکال مختلفی چون خرد شده، درسته و پودر شده برای طعم و رنگ دادن به غذا مورد استفاده قرار میگیرد.

ادویه علی رغم اینکه تنها به مقدار اندکی در هر غذا مورد استفاده قرار میگیرند اما در تغییر طعم آن و تنوع بخشیدن به برنامه غذایی ما نقش بسیار مهمی را ایفا میکنند و در واقع تفاوت "دستپخت" آشپزها با یکدیگر در استفاده از ادویه است و بسته به اینکه کدام ادویه به مذاق ما خوش بیاید، غذایی را پسندیده یا رد میکنیم.

ادویه علاوه بر مقدار اندکی از ویتامینها، مواد معدنی و فیبر دارای مواد خاص شیمیایی (معمولا به شکل رنگدانه) نیز هستند که میتوانند برای سلولهای انسان مفید باشند. بسیاری از این رنگدانه ها مواد آنتی اکسیدان (antioxidant) هستند که کارشان خنثی کردن رادیکالهای آزاد - که موجب از بین رفتن سلولها میشوند - است. این مواد از طرق دیگر نیز به حفظ سلامتی انسان کمک میکنند.

خواص چند ادویه
به گزارش انستیتو ملی مبارزه با سرطان، مواد زیر دارای خواص ضد سرطان هستند: پونه کوهی یا اورگانو (oregano)، آویشن، اکلیل کوهی یا رزماری (rosemary)، رازیانه، زردچوبه، زیره سیاه، بادیان رومی، گشنیز، زیره سبز و ترخون.

بعضی از این برگها و ادویه مانند زیره سبز و سیاه، ترخون و رازیانه دارای موادی به نام ترپنویید (terpenoid) هستند که میتوانند بر علیه رشد تومور عمل کرده و همچنین موجب کاهش کلسترول خون شوند.

گشنیز میتواند به خصوص در مبارزه با مواد سرطانزا مفید باشد. رنگ زرد موجود در زردچوبه از ماده ای به نام کورکامین (curcumin) است که در طی آزمایشات مختلف عامل ضد آلزایمر شناخته شده است.

فلفل قرمز یا پاپریکا و زعفران هردو تحریک کننده سیستم دفاعی بدن هستند. جوز هندی و میخک نیز – لا اقل در شرایط آزمایشگاهی- دارای خاصیت ضد باکتری هستند. زنجبیل و فلفل تند قرمز یا چیلی میتوانند در جلوگیری از شکل گیری تومورها مفید واقع شوند.

دارچین را فراموش نکنید، بنابر نتیجه تحقیقات این نوع از ادویه که میتوان گفت بعد از فلفل و خردل از پر استفاده ترین ادویه به شمار میرود، در کنترل بیماری قند بسیار کارآمد است.

یک یا دو قاشق چایخوری دارچین که به شکل کپسول مصرف شود میتواند قند، تری گلیسیرید (اسیدهای چرب) و کلسترول خون را کاهش دهد و در عده ای اندک از افراد مبتلا به بیماری قند نوع 2، از نوسان ناگهانی انسولین جلوگیری کند.

یک مشکل عمده در بیشتر کشورهای غرب این است که دارچین از جمله موادی است که عموما در تهیه شیرینی به کار میرود و استفاده از آن در تهیه غذاهای گوشتی و انواع پلوها و خوراکها (آنچنان که در ایران و بسیار از کشورهای آسیایی مرسوم است) چندان رایج نیست. چای دارچین یکی از انواع دم کردنیهای محبوب ایرانی است و به این ترتیب برای ما، مصرف یکی دو قاشق چایخوری دارچین در روز کار مشکلی به نظر نمی آید.

اما به یاد داشته باشید که ادویه، با وجود تمام خاصیتهای استثنایی و مفید، عطر و بوی دل انگیز و طعم عالیشان، میتوانند در اندازه زیاد برای دستگاه گوارش و به خصوص معده مضر باشند. با این وجود استفاده از آنها را در اندازه معتدل فراموش نکنید تا بدن خود را در برابر سرطان و بیماری قلبی حفظ کرده و عمری طولانی داشته باشید.