این بیماری که در جوامع غربی به نام Attention Deficit / Hyperactivity Disorder و در ایران به نام کم توجهی / بیش فعالی تعریف میشود.

این بیماری در واقع نوعی ناهنجاری است که در چند سال اخیر توجه والدین و مسئولان آموزشی را به شدت به خود جلب کرده است، اما هنوز در بین بسیاری از بزرگسالان به غلط تعبیر شده یا معنای آن به درستی دریافت نشده است. علاوه بر این عدم درک صحیح، این ناهنجاری را در مواقعی مانند اضطراب، افسردگی یا ناامیدی به دلایل مختلف نیز، به کودکان نسبت میدهند و در نتیجه به دنبال علت واقعی مشکل آنها برنمی آیند.

دکتر لری ب. سیلور (Larry B. Silver)، روانشناس و نویسنده کتاب "اندرزهای دکتر سیلور درباره ADHD به والدین" گفته است: از آنجایی که گاهی معلمین و پزشکان، هردو به این اشتباه دچار میشوند، لازم است که برای پرهیز از این مساله، والدین کاملا با حالات و روحیات فرزند خود و با این ناهنجاری آشنا باشند تا بتوانند در صورت بروز چنین اشتباهی از طرف پزشک یا معلم، به دفاع از کودک خود برخیزند تا از داوری نادرست و تجویز داروی نامناسب جلوگیری کنند.

به دنبال چه علائمی باشیم؟
به نسبت تعداد کودکانی که در سن مدرسه هستند، این ناهنجاری بین 3 تا 7 درصد در بین آنان وجود دارد. ایا فرزند شما یکی از آنان است؟ برای اینکه از این مطلب اطمینان حاصل کنید به این سه علامت اصلی از این ناهنجاری که توسط راسل بارکلیRussell A. Barkley، روان پزشک و نویسنده، معرفی شده اند توجه کنید. هرچند به گفته ایشان لزوما تمام این نشانه ها در یک نفر وجود ندارد.

• بیش فعالی (Hyperactivity) ، تکانشگری (impulsiveness) : منظور کودکانی است که بی مقدمه از کلاس بیرون میروند یا بی قرارند، نمیتوانند نقاشی، ساختن پازل یا نوشتن تکالیف خود را در یک نشست به پایان برسانند، مدام با دست و پا بر روی میز و زمین ضرب میگیرند و بیش از حد به فعالیتهای حرکتی میپردازند. منظور از تکانشگری، عدم توانایی در فکر کردن قبل از انجام عمل یا حرف زدن و به عبارتی عمل کردن به واسطه انگیزه آنی، است.

• حواس پرتی : کودکانی که با حذف و نادیده گرفتن اصوات و مناظر بی اهمیت مشکل دلرند و کوچکترین صدا و حرکتی آنها را از کاری که به آن مشغولند منفک میکند دارای عدم تمرکز هستند. این موارد طیف وسیعی را، از صدای پرندگان و موتور خودرو ها گرفته تا سرو صدای مردم رهگذر و رادیوی همسایه، دربر میگیرد. بعضی از کودکان نسبت به موارد دیداری حساس هستند.برای مثال اگر چنین کودکی را به دنبال کاری مانند لباس پوشیدن بفرستید، حواس او با دیدن هر چیزی در مسیر حرکتش پرت میشود و ممکن است به تماشای منظره بیرون یا بازی با توپ و هر کار دیگری غیر از لباس پوشیدن پرداخته و آنرا به کلی از یاد ببرد. این کودکان قادر نیستند کار واحدی را در طی دقایق متمادی ادامه دهند.

• عدم تمرکز: این عده از خردسالان نمیتوانند اطلاعات را به سرعت تجزیه و تحلیل کنند. آنها در مقابل پیچیدگیها سردرگم میشوند و مدام درحال رویابافی هستند و در افکار خود غرق میشوند، نمیتوانند به کاری که درحال انجامش هستند توجه کنند، افکارشان در جای دیگری سیر میکند و کاملا گیج هستند.

گونه های مختلف
متخصصین برای تشخیص بیماری، دستورالعملهای موجود در کتاب " راهنمای تشخیصی و آماری ناهنجاریهای روانی" Diagnostic and Statistical Manual for Mental Disorders را به کار میبندند. در این کتاب سه گونه اصلی برای این بیماری معرفی شده است:

• ترکیب بیش فعالی و عدم تمرکز- اکثر کودکان مبتلا به ADHD متعلق به این دسته هستند.
• بی اعتنایی دایم (بدون نشانه مشخص از بیش فعالی)
• بیش فعالی و تکانشگری دایم (بدون نشانه مشخصی از عدم تمرکز در سنین پایینتر)

این تقسیم بندی برای کمک به تشخیص هرچه دقیق تر ایجاد شده است، تفاوت در گروهها بسیار اندک و در حد تعداد و تنوع علایم است. یکی از دلایل کم و زیاد شدن نشانه ها، شرایط سنی و رشد کودک است چرا که کودکان عادی به تدریج از حالت بیش فعالی و جنب و جوش ذاتی سن خود خارج شده و با بالاتر رفتن سن، آرامتر میشوند اما اگر این نشانه همچنان در سنین مدرسه باقی بماند، باید به عنوان یک ناهنجاری مورد مطالعه و درمان قرار گیرد.