مجله نیوزویک در شماره ?? مارس ???? خود مطلبى درباره ارزش محصولات تغییریافته ژنتیکى یا Genetically Modified که به اختصار GM خوانده مى شوند، چاپ کرده است. گرچه مطالب بخشى از این مقاله درباره یک پروژه مهندسى ژنتیک بر روى خوک است که در کشورهاى اسلامى مصرف خوراکى ندارد، ولى کلیت مقاله براى روشن شدن ذهن خوانندگان مفید است.

LeeM.Silver استاد زیست شناسى مولکولى دانشگاه پرینستون است و در حال حاضر هیچ گونه ارتباطى با هیچ شرکت تجارى بیوتکنولوژى ندارد. وى مدعى است شاید غذاهاى تغییریافته ژنتیکى حتى از غذاهاى ارگانیک سبزتر باشند.

مزرعه پرورش خوک بسیار کثیف است، بوى بد حیوانات در فضا مشمئز کننده است. این حیوانات محیط زیست را هم به مخاطره مى اندازند. کود حاصل از خوک ها داراى مقادیر بالایى فسفر است که اگر شسته شده و به دریاچه ها و حاشیه رودخانه ها وارد شود، اکسیژن را کاهش مى دهد، ماهى ها را مى کشد، باعث رشد بى رویه جلبک ها شده و گازهاى گلخانه اى آزاد مى کند.
در خلال دهه ?? میلادى آلودگى فسفر تمامى جانوران آبزى اطراف Mariager Fjord در دانمارک را تا شعاع ?? کیلومترى نابود کرد به طورى که این فاجعه اکولوژیکى دولتمردان اروپایى را وادار به وضع قوانین سختگیرانه اى براى مزارع پرورش خوک کرد، گرچه این قوانین مشکل را حل نشده باقى گذاشت.
پرورش خوک در کشورهاى اروپایى اجتناب ناپذیر است زیرا قسمت عمده پروتئین مردم این قاره را تامین مى کند و از همه مهم تر اینکه این منبع پروتئین از همه منابع دیگر ارزان تر است.
اروپاى شمالى بیشترین نسبت خوک به انسان را دارا است به طورى که این نسبت در دانمارک ? به ? است. در خلال دهه ?? میلادى تولید گوشت خوک در کشورهاى آسیاى شرقى به خصوص در چین و ویتنام رشد بى سابقه اى داشته است و آلودگى حاصل از آن تهدیدى براى زیستگاه هاى شکننده ساحلى و اقیانوسى انواع موجودات آبزى است. این موضوع حتى در گزارش سازمان کشاورزى و غذاى سازمان ملل متحد (FAO) در بهمن سال ???? منعکس شده است. توقف تولید خوک راه حل این مسئله است ولى راه حل دیگر تبادل افکار بین طرفداران محیط زیست و افکار عمومى است.
دو دانشمند کانادایى موفق به خلق خوک هایى شده اند که مدفوع آن داراى مقادیر بسیار پایین تر فسفر است. اگر این نژاد جدید توانایى سازش با محیط هاى مختلف را بیابد، مى تواند راه حلى براى کاهش آلودگى باشد. اما این خوک که Enviropig یعنى خوک دوستدار محیط زیست نامیده شده است، محصول تغییر ژنتیکى و مهندسى ژنتیک است که طرفداران محیط زیست در کشورهاى غربى با آن مخالف هستند.
Enviropig یکى از محصولات متعدد فناورى هاى جدید است که طرفداران محیط زیست و حامیان غذاهاى ارگانیک را درمانده کرده است. سئوالى که آنان باید به آن پاسخ دهند این است: آیا باید همانند گذشته با محصولات مهندسى ژنتیک مبارزه کرد حتى به قیمت نابودى محیط زیست ؟
در حال حاضر امکان دست ورزى خوک ها براى توانمند کردن آنها در هضم علوفه مانند گاو و گوسفند وجود دارد. با این تغییر مى توان از ذرت که گیاهى باارزش غذایى بالا است به عنوان خوراک خوک ها استفاده کرد.
کاربرد دیگر مهندسى ژنتیک در گیاهان غیرمثمر مورد نیاز صنعت کاغذسازى است که به ایجاد فرآیند موثرتر کاهش انرژى مصرفى و ایجاد مواد شیمیایى سمى کمتر حاصل از کارخانه هاى کاغذسازى مى انجامد.
شاخص ترین کاربردهاى دست ورزى ژنتیکى، کاهش مشکلات بخش کشاورزى خواهد بود؛ بخشى که ?? درصد خشکى ها را دربر مى گیرد و زیستگاه و زیست بوم هاى طبیعى را اشغال مى کند. غلات اصلاح ژنتیکى شده مى توانند به صورت کارآمدتر تولید شده به نحوى که بخشى از این زمین ها به صاحب اصلى آن که طبیعت است، بازگرداند.
ایستادن در صف مخالفان این دستاوردهاى ارزنده مهندسى ژنتیک بر مبناى هوادارى از فلسفه غذاهاى ارگانیک است که ناشى از یک برداشت ساده لوحانه است: هر چه طبیعى است خوب است و هر چه مصنوعى است، بد. مهندسى ژنتیک در نظر کشاورزان ارگانیک غیرقابل قبول است فقط به خاطر اینکه دستاوردهاى آن از آزمایشگاه بیرون مى آید. به طور مثال «چارلز مارگولیس» سخنگوى صلح سبز شاخه آمریکا مى گوید: «ما فکر مى کنیم Enviropig فرانکشتاینى در لباس مبدل است.»
از لحاظ فنى هر گیاه یا جانور حاصل از انتخاب انسان در بین موتاسیون هاى اتفاقى در طبیعت هم ممکن است ایجاد شود. پرتوهاى پرانرژى کیهانى کروموزوم ها را به قطعات کوچک مى شکنند و آنها دوباره به طور اتفاقى به یکدیگر متصل مى گردند. بدین طریق طبیعت برخى اوقات نسخه هایى از ژن ها را خلق مى کند که قبلاً وجود نداشته اند.
کارهاى آزمایشگاهى تفاوت هایى با آنچه طبیعت انجام مى دهد، دارند: دانشمندان مى توانند تغییرات ظریف و دقیقى در DNA موجودات ایجاد کنند [البته نظریه آفرینش هوشمند مسائل جدیدى را در این زمینه مطرح کرده است که در این مقاله به آن اشاره نشده است.] این موضوع در مورد تحقیقات دانشمندان کانادایى نیز صدق مى کند. به طور مثال آنها یک ترکیب جدید مولکول DNA ایجاد کرده اند که وقتى در داخل جنین خوک قرار گیرد، باعث تولید Enviropig مى شود که توانایى ترشح آنزیم آزادکننده فسفر را در بزاقش دارا است. نتایج به دست آمده هیجان انگیز بوده است: خوک هاى جدید مى توانند تمامى فسفر مورد نیاز خود را از خوراک معمول دام تامین کنند و نیازى به افزودن مکمل هاى غذایى که امروزه دامداران به طور فزاینده اى از آنها استفاده مى کنند، نیست. این عملیات میزان فسفر موجود در فضولات دام را تا ?? درصد کاهش مى دهد.



البته آزمایش قانع کننده اى لازم است که نشان دهد یک فعالیت مهندسى ژنتیک و محصول حاصل از آن براى انسان خطرناک نیست. دانشمندان مى توانند موارد کار را با فنونى که به آنها امکان آزمایش و مقایسه ساختار و عمل تک تک ژن هاى یک جانور را مى دهد، انجام دهند.
مزیت افزوده شده به Enviropig یک آنزیم اضافى در بزاق آن است که به طور طبیعى در میلیاردها باکترى موجود در دستگاه گوارش هر انسان وجود دارند؛ بنابراین Enviropig براى مصرف انسان به اندازه خوک هاى غیرتغییر یافته ژنتیکى بى خطر است.
کشاورزان ارگانیک مدعى هستند که رهیافت هاى آنان در کشاورزى کاملاً طبیعى بوده و براى محیط زیست بسیار بهتر از زراعت به قول آنها سنتى است. تعریفى که کمیسیون اروپا از کشاورزى ارگانیک ارائه مى دهد به این صورت است: «بهره بردارى از فنونى در کشاورزى که به زیست بوم هاى پایدار و کاهش آلودگى محیط زیست کمک مى کند.» حال اگر فکر مى کنید که کشاورزان ارگانیک Enviropig یا هرگونه جاندار اصلاح ژنتیکى شده دیگر را که آلودگى محیط زیست را کاهش مى دهند بپذیرند، سخت در اشتباه هستید. براساس قوانین خودساخته فلسفه ارگانیک، تغییرات ژنتیکى از هر نوع و با هرگونه هدفى کاملاً مردود و ممنوع است.
حال اگر کشاورزان سنتى شروع به پرورش Enviropig کنند، مزارع پرورش خوک ارگانیک آلودگى بسیار بیشترى نسبت به آنان ایجاد خواهند کرد و در این صورت سازمان هاى حفاظت از محیط زیست وارد عمل خواهند شد و مزارع ارگانیک را تعطیل خواهند کرد.



باید اذعان کرد که از نظر بهداشتى هم کشاورزى ارگانیک ارزش قابل توجهى ندارد. مصرف کنندگان تمایل دارند محصولات ارگانیکى اى را خریدارى کنند که همان گونه که در تبلیغات ادعا مى شود بدون استفاده از آفت کش هاى شیمیایى تولید شده باشند. این یک تصور اشتباه است، کشاورزان ارگانیک می­توانند از مواد شیمایی مثل آفت­کش بسیار سمی Pyrethrin و نوروتوکسین بسیار قوی Rotenone استفاده کنند که مورد دوم با بیمارى پارکینسون مرتبط است. استفاده از این مواد در مزارع ارگانیک پذیرفته شده است، چرا که این مواد در طبیعت وجود دارند. Pyrethrin توسط نوعى گل داوودى (Chrysanthemum) تولید مى شود و Rotenone از یک نوع انگور محلى هندى به دست مى آید. واقعیت این است که تمامى آفت کش هاى مرسوم مورد استفاده در کشاورزى سریعاً از بین مى روند و خطرناچیزى براى مصرف کنندگان دارند، اما حساسیت به غذاهاى طبیعى سالانه جان صدها کودک را مى گیرد. غذاهاى دست ورزى شده ژنتیکى تا حد زیادى مى توانند این خطرات احتمالى را کاهش دهند.
«الیوت هرمان» دانشمند آمریکایى در پروژه‌اى که در وزارت کشاورزى آمریکا انجام شد، موفق به تولید نوعى سویا با میزان حساسیت زایى پایین شده است. این دانشمند موفق شده است، ژن مسئول ?? درصد از موارد آلرژى زایى سویا را از کار بیندازد.
لازم به ذکر است که سویا جزء مهم بیشتر غذاهاى مخصوص کودکان است. سویاى اصلاح ژنتیکى شده مذکور نه تنها کمتر حساسیت زا است بلکه به گفته «هرمان» در آزمایش هاى انجام شده، از نظر عملکرد تغییر نکرده و رشد محصول به حالت عادى بوده و به نظر مى آید نوع و مقدار پروتئین، روغن و سایر ترکیبات مشابه سویاى معمولى است.
دانشمندان دیگرى نیز خاموش کردن ژن هاى مسئول حساسیت زایى بادام زمینى و میگو را گزارش کرده اند. اگر این محصولات به بازار بیایند، سویا و بادام زمینى ارگانیک خطرات بیشترى نسبت به این محصولات براى سلامت انسان خواهند داشت.
متاسفانه این موضوع به زودى اتفاق نخواهد افتاد، چون تاکنون هیچ مجمعى تولید غذاهاى حساسیت زا را ممنوع اعلام نکرده است و کشاورزان سنتى هیچ انگیزه اى براى کشت محصولات با حساسیت زایى کمتر ندارند، در عین حال جامعه به سمتى سوق داده شده است که همه باور کنند محصولات تغییریافته ژنتیکى احتمالاً خطراتى براى سلامت انسان دارند.
در این شرایط، اکثر تحقیقات مورد نیاز مورد تایید قرار نمى گیرند، کشاورزان به پرورش خوک هایى که محیط زیست را آلوده مى کنند ادامه مى دهند، سویاى ارگانیک حساسیت زا کشت شده و نوروتوکسین هاى ارگانیک بر روى محصولات اسپرى مى شوند، بدتر اینکه طرفداران سرسخت محصولات ارگانیک و دوستداران متعصب محیط زیست فکر مى کنند هیچ کس غیر از آنها نمى تواند شرایط زندگى بشر بر روى زمین را بهبود بخشد؛ مگر اینکه اشخاص دیگرى در مقابل آنها بایستند و راه حل جایگزینى را پیشنهاد دهند.

منبع: NewsWeek, Mar.2006