بدون شک برای شما نیز جالب است که با پدیده ای مثل ‏Symbian‏ و روند شکل گیری آن بیشتر آشنا شوید. در این مقاله ‏مختصر نگاهی به تاریخچه این سیستم عامل و اطلاعاتی که از ساختار آن در دسترس است می اندازیم. با ما بمانید.‏
شاید تنها قسمت هایی که از این داستان جالب به گوش شما خورده باشد این است که ‏Symbian‏ سیستم عاملی ست ‏برآمده از غول بزرگ دنیای دیجیتال یعنی نوکیا ولیکن این تازه ابتدای ماجراست .
برای اینکه به روزهای طلائی ‏Symbian‏ ‏برسیم تامل در محصولات اولیه نوکیا خالی از لطف نیست روزهائی که تصور دنیائی چون امروز برای تلفن همراه چیزی بیش از ‏یک توهم بزرگ نبود و تنها وسایلی که این نقش را برای ما در آن روزگاران بازی می کردند تلفن های بیسیم نچندان کوچک ما ‏بودند تا اینکه نسل اول تلفن های همراه نوکیا بدنیا آمدند که به اختصار ‏DCT1 & DCT2‎‏ نامیده می شدند (‏DCT=Digital Core ‎Technology‏). البته این نامی بود که نوکیا برای نامیدن محصولات تازه خود بکار می بُرد.
در آن روزگاران و با پا گرفتن تدریجی این ‏غول فنلاندی محصولات آن نیز کم کم به بازار آمد محصولاتی که تنها کارکردشان استفاده بعنوان تلفن برای انتقال صوت بود و ‏بدین ترتیب بود که اولین گوشی های نوکیا با نام های 2100 و ‏‎2110i‏ متولد شدند (جالب است بدانید درهمین اثنا و در جولای ‏سال 1991 بود که ‏Domain‏ نوکیا با نام ‏Nokia.com‏ به ثبت رسید)، این گوشی ها دارای آنتن خارجی نسبتا بزرگ با صفحه ‏نمایش کوچکی بودند که تنها قادر بود متن را نمایش دهد.
یکی از ابتکاراتی که نوکیا در این دو گوشی بکار برد و پس از آن ‏بعنوان یک استاندارد در سایر گوشی ها بکار گرفته شد ، استفاده از سیمکارت کوچک در ساختار آن بود .نکته دیگر اینکه این دو ‏گوشی صرفا برای کارکرد در شبکه ‏GSM 900‎‏ بکار گرفته می شدند.
قیمت این گوشی ها نیز در نوع خود قابل توجه است : ‏چیزی نزدیک به 2000 دلار . البته نمونه های ارزانتری نیز تولید می شدند که از آن میان می توان به خانواده ‏‎16XX‏ اشاره کرد ‏نمونه هایی چون 1610 و 1630 که این دو کاملا از نظر ابعاد بزرگ شده و هنوز هم از سیمکارت بزرگ در ساختار خود استفاده ‏می کردند و حتی مجهز به باتری خورشیدی نیز بودند.
از پس این روزها اعضای جدید خانواده نوکیا کم کم متولد می شدند : ‏مدلهایی همچون نوکیا 3110 که اولین گوشی در دنیا بود که دارای دکمه جهتی (‏NaviKey‏) بهمراه دکمه جدید ‏C‏ بود که این ‏دکمه در هر جای منو که بودید شما را به صفحه اصلی پرتاب می کرد. نکته تازه دیگر در ساختار این گوشی استفاده از گرافیک ‏ساده بر پایه نقطه ها بود که توسط این نقطه ها شکل های ساده ای به نمایش در می آمد. ظاهر آنتن خارجی این گوشی نیز ‏به نسبت مدل های قبلی کاملا کوچکتر شده بود.
مدل بعدی گوشیی بود با نام ‏Nokia 8110‎‏ که اولین گوشی کشوئی دنیا ‏نیز به حساب می آمد (‏Slider‏) که به خاطر ظاهرش به آن موز می گفتند (مقایسه اش کنید با موز امروزیی چون ‏Motorola ‎Z8‎‏).
از آخرین گوشی هایی که در این نسل پا به عرصه وجود نهادند اولین گوشی ‏Communicator‏ نوکیا با نام 9000 بود که با ‏ظاهری کاملا ساده در نمایشگاه ‏CeBit‏ در سال 1996 به نمایش در آمد و از پردازنده خانواده ‏x86‎‏ اینتل استفاده می کرد.
در ‏همین روزها بود که نسل سوم گوشی های نوکیا با نام ‏DCT3‎‏ متولد شد. گوشی های فراوانی نظیر سری ‏‎51XX‏ و ‏‎61XX‏ که ‏گوشی هایی بودند که برای اولین بار میان مردم عادی رواج پیدا کردند و برای اولین بار دارای بازی و ساعت زنگ دار (‏Alarm‏) ‏بودند.
نکته جالب این جاست که در سری 5100 میتوانستید قاب رویی و پشتی گوشی و همچنین صفحه کلید گوشی را به ‏راحتی تعویض کنید. سری ‏‎51XX‏ به پروانه شهرت یافت (‏Butterfly‏).
سری 61XX نیز برای خود نکات جالبی داشت از جمله ‏اینکه نمونه 6110 از این خانواده با قرار گرفتن در زوایای مختلف رنگ عوض می کرد و به همین خاطر به آن آفتاب پرست‎ ‎‎ ‎‏(‏Chameleon‏) می گفتند. کد معروف ‏‎*#0000#‎‏ برای بررسی ‏Firmware‏ دستگاه نیز از این مدل ها متولد گردید.
پس از آن دنیا ‏شاهد اولین گوشی دارای کارت حافظه (از نوع ‏MMC‏) یعنی دومین ‏Communicator‏ نوکیا با نام 9110 بود که بر پایه 6110 ‏ساخته شده بود و در ساختار آن برخلاف 9000 از پردازنده ‏AMD 486‎‏ استفاده شده بود.
پس از آن و در نوامبر 2000 یکی از ‏بزرگترین و تاثیر گذار ترین اتفاقات دنیای موبایل پا به عرصه وجود گذاشت که در حقیقت نسل سوم ‏Communicator‏ های نوکیا ‏با نام 9210 بود که در آن علاوه بر استفاده از پردازنده های جدید ‏ARM‏ سیستم عامل جدید و نو ظهوری نیز در ساختارش دیده ‏می شد : ‏Symbian‏ . و این آغازی بود بر یک جریان تاثیر گذار.‏
داستان بوجود آمدن ‏Symbian‏ نیز در نوع خود جالب است . داستان ما از شرکت کوچک انگلیسی-کانادائی با نام ‏Psion‏ آغاز ‏می شود که در سال 1980 با هدف تولید نرم افزارهای سرگرمی که عمدتا بازی های مبتنی بر کامپیوترهای اولیه ‏ZX81‎‏ بود ، ‏بوجود آمد (نام ‏Psion‏ برگرفته از ‏Potter Scientific Instruments Or Nothing‏).
در سال 1983 شرکت همکار ‏Psion‏ با نام ‏Sinclair‏ به آن پیشنهاد تولید نرم افزاری کاربردی نظیر ‏Office‏ امروزی را داد که نتیجه آن تولید پکیجی با نام ‏QL‏ شد که دارای ‏نرم افزارهای ‏Quill‏ (پردازنده متن)، ‏Archive‏ (بانک اطلاعاتی)، ‏Abacus‏ (برنامه مشابه ‏Excel‏) و ‏Easel‏ (برنامه گرافیکی مدیریت) ‏بود که این مجموعه بعدها با نام ‏PC-Four‏ یا ‏Xchange‏ وارد سیستم عامل ‏MS-DOS‏ نیز شد.
علاوه بر آن در سال 1984 شرکت ‏Psion‏ با ارائه ‏Psion Organiser‏ ،که در حقیقت نسخه ابتدائی ‏PDA‏ های امروزی ست، پا در عرصه سخت افزاری نیز گذاشت ‏که شباهت زیادی به یک ماشین حساب بسیار بزرگ داشت.
در سال 1986 شرکت ‏Psion‏ با اعمال تغییرات و اصلاحیه های ‏فراوان ‏Psion Organiser II‏ را معرفی نمود که شرکت ‏Psion‏ را به آینده روشن ‏PDA‏ و سیستم عامل پرتاب کرد و تمرکز اصلی ‏شرکت را بروی این مقوله متمرکز نمود.
در سال 1987 شرکت ‏Psion‏ با ارائه محصولات جدید خود بر پایه پلاتفرم جدید آن ‏شرکت با نام ‏SIBO‏ ، سیستم عامل جدید مخصوص به محصولات خود را نیز معرفی کرد سیستم عاملی با نام ‏EPOC‏ ‏‏(‏Electronic Piece Of Cheese‏).
اولین نسخه این سیستم عامل جدید بر پایه تکنولوژی 16 بیتی ارائه شد و بر همین اساس ‏EPOC 16‎‏ نام گرفت و زبان برنامه نویسی که در ساختار آن به کار گرفته شده بود زبان اسمبلی و ‏C‏ بود.
تا ارائه نسل جدید این ‏سیتم عامل سالهای نسبتا زیادی گذشت تا اینکه در سال 1997 نخستین نمونه از سیستم عامل جدید با نام ‏EPOC 32‎‏ در ‏جدیدترین ‏PDA‏ شرکت به نمایش گذاشته شد. در حقیقت تنها وجه تشابه میان این دو سیستم عامل بدون شک نام های ‏نسبتا مشابه آنها بود جائیکه سیسم عامل جدید (که اینک به اختصار تنها ‏EPOC‏ نامیده می شد) با زبان برنامه نویسی ‏قدرتمند ‏C++‎‏ و ساختار جدید کد نویسی خود کاملا از رقیب کهنسال خود بالاتر و سریع تر بود.
یکی از نکات مهم در ساختار ‏این سیتم عامل این بود که ‏EPOC‏ تنها برای پردازنده های ‏ARM‏ نوشته و بهینه شده بود. در همین اثنا بود که ‏Psion‏ تصمیم ‏گرفت امتیاز تولیدمحصولات بر پایه این سیستم عامل را با شرکت دیگری شریک شود، اولین شرکت در این میان شرکت کوچکی ‏بود با نام "‏Geofox‏" که تنها با تولید چیزی نزدیک به 1000 عدد از محصولات ‏Psion‏ کناره گیری خود را اعلام کرد.
سپس شرکت ‏بزرگ ‏Ericsson‏ و چندین نام کوچکتر در این میان مطرح گردیدند . تا اینکه در سال 1998 شرکت ‏Psion‏ با شراکت با بزرگان دنیای ‏موبایل یعنی ‏Ericsson، ‏Motorola‏ و ‏Nokia‏ به کل متحول گردید و سیستم عامل ‏EPOC‏ از ویرایش ششم به بعد با نام ‏Symbian‏ ‏خوانده شد.‏
Symbian‏ سیستم عاملی ست که شاید مهمترین توصیف در قبال آن این است:
‏Symbian‏ سیستم عاملی ست برای ‏وسایل دستی و همراه پس می بایست قدرت ارائه بالاترین کارائی در پائین ترین امکانات سخت افزاری را داشه باشد بنابراین ‏و با در نظر گرفتن این ویژگی بسیار کم پیش می آید که در این سیستم عامل با موضوع کمبود حافظه روبرو شویم .
یکی دیگر ‏از ویژگیهایی که ‏Symbian‏ را از سیستم عاملهای دیگر نظیر دسک تاپ ها متمایز می کند این است که ممکن است این ‏سیستم عامل برای ماهها و شاید سالها روشن و مشغول به کار باقی بماند بنابراین قدرت پایداری و ‏Stability‏ این ‏سیستم می بایست در سطح بسیار بالائی قرار بگیرد. از دیگر ویژگی های ‏Symbian‏ ویژگی ست با نام ‏Active s‏ که در ‏آن در لحظاتی که از ‏CPU‏ استفاده نمی شود بطور کلی آن را خاموش می کند و به این ترتیب در مصرف باتری بسیار صرفه ‏جوئی می گردد.
زبان برنامه نویسی اصلی ‏Symbian‏ همانگونه که اشاره شد ‏C++‎‏ می باشد که البته این بدان معنی نیست ‏که نمی توان برنامه های دیگر را در ساختار آن استفاده کرد . در حقیقت می توان توسط زبان های برنامه نویسی دیگری نظیر ‏OPL،Python‏ ،ویژوال بیسک و یا حتی ‏Perl‏ و جاوا نیز برای ‏Symbian‏ برنامه نوشت.‏
از لحاظ ساختاری در پائین ترین لایه، هسته یا کرنل سیستم عامل بهمراه کتابخانه توابع قرار دارد که به توسط آن برنامه های ‏اجرا شده توسط کاربران اجازه می یابند که به این توابع کتابخانه ای دسترسی پیدا کنند. در حقیقت هسته اصلی ‏Symbian‏ بر ‏پایه معماری میکرو کرنل (‏MicroKernel Architecture‏) بنا شده است بدین معنی که در ساختار آن کمترین رجوع و استفاده از ‏کرنل توسط سیستم عامل انجام می شود و کلا این هسته شامل دو عنصر مدیریت حافظه و ‏Schedular‏ می باشد و در آن ‏خبری از پشتیبانی از فایل های سیستمی و یا عناصر شبکه وجود ندارد و در حقیقت اینگونه وظایف به عهده سرور های خارج ‏از کرنل واگذار شده است تا با محدود کردن وظایف کرنل سیستم عامل کند و سنگین نگردد.
اندکی بالاتر و در لایه بعدی ‏سیستم، قسمت ‏System Libraries‏ قرار دارد که در آن اندازه و ظاهر تمام شکل ها و کاراکتر ها بهمراه بانک اطلاعاتی ‏DBMS‏ ‏قرار دارد که جزئی حیاتی از کارکرد متعادل سیستم می باشند.
لایه بعدی ‏Networking and communication‏ نام دارد که در ‏آن سه بخش قابل تفکیک دیده می شود با نام های : ‏ETEL‏ ،‏‎ ‎‏ ‏ESOCK‏ و ‏C32‎‏ که هر کدام وظایف خاصی در رابطه با ارتباطات ‏پیرامون این سیستم عامل بعهده می گیرند بعنوان مثال قسمت ‏C32‎‏ مسئول بخش ارتباطات سریال دستگاه می باشد. علاوه ‏بر این قسمت هایی برای ارتباطات کوتاه نظیر بلوتوث ‏IrDA‏ و ‏USB‏ نیز در این بخش تعبیه شده است.
بخش عمده دیگری که در ‏ساختار سیستم عامل یافت می شود بخشی ست با نام ‏UIKON‏ که مسئول شیوه نمایش رابط کاربری (‏User Interface‏) می ‏باشند و چون معمولا این قسمت توسط برنامه های جانبی (‏Themeها بعنوان مثال) قابل تغییر است لذا تنها رابط کاربری پیش ‏فرض در اینجا دیده می شود.‏
از ساختار درونی سیستم عامل که بگذریم شاید مهمترین نکته قابل بررسی در ساختار ‏Symbian‏ نگارش های متفاوت آن ‏است، این نگارش ها و یا رابط های کاربری هر کدام به شیوه خود از مزایای ‏Symbian‏ بهره مند شده اند و هر کدام نیز به شیوه ‏خود یک ‏SDK‏ برای برنامه نویسان ‏Symbian‏ فراهم می کنند(‏Software Developing Kitیا ‏SDK‏ بطور خلاصه مجموعه ای از ‏ابزارهای طراحی و توسعه در هر نرم افزار است که در حقیقت تولید کننده یک برنامه نظیر یک سیستم عامل با انتشار آزادانه ‏SDK‏ آن سیستم عامل به برنامه نویسان اجازه می دهد که با استفاده از ساختار سیستم عامل نسبت به گسترش استفاده ‏عموم از آن با استفاده از برنامه های مختلف نوشته شده اقدام نمایند و به بیانی ساده تر تولید کننده راهی را به برنامه نویس ‏نشان می دهد که بتواند بدان صورت برنامه های مختلف را برای آن بنویسند) .
عمده ترین رابط های کاربری موجود برای ‏Symbian‏ رابط های کاربری ‏UIQ‏ و ‏S60‎‏ هستند که هر کدام نیز توسط گوشی های مختلفی استفاده می شوند، و در این ‏میان هرکدام از این دو نیز برای خود ویژگی های منحصر به فردی دارند.
عمده ترین استفاده کننده رابط کاربری ‏UIQ‏ ،گوشی ‏های سونی اریکسون هستند که البته در میان نوکیایی ها هم گوشی ای مثل ‏Nokia 6708‎‏ وجود دارد که دارای ‏UIQ‏ می باشد.
‏S60‎‏ رابط کاربری عمده گوشی های نوکیا می باشد و توسط آنها نیز به سایر شرکت ها جهت استفاده از آن مجوز داده می ‏شود شرکت هایی نظیر : ‏Lenovo‏ ،‏LG Electronics‏ ،‏Panasonic‏ و ‏Samsung‏ .
مشخصه عمده گوشی های دارای رابط کاربری ‏S60‎‏ این است که در آنها می توان از برنامه های مبتنی بر ‏Java MIDP، ‏C++‎‏ و ‏Python‏ نیز استفاده نمود.
‏S60‎‏ دارای سه ‏نگارش مختلف است که به ترتیب عبارتند از نگارش اولیه در سال 2001 ، نگارش ‏Second Edition‏ در سال 2004 و نگارش ‏‎3rd ‎Edition‏ در سال 2005 که در میان این نگارش ها نیز هر از چند گاهی اصلاحیه هایی با نام ‏Feature Pack‏ ها ارائه می گردد. ‏
رزولوشن پیش فرض ‏S60‎‏ در نگارش اولیه 208×176 پیکسل بود که از ‏Feature Pack‏ شماره 3 نگارش دوم ‏S60‎‏ به بعد این رابط ‏توانائی ساپورت رزولوشن های 208×176 ، 320×240 و 416×352 پیکسلی را متناسب با نوع گوشی دارا شد (در این میان ‏مثلا ‏Nokia N90‎‏ اولین گوشی بود که با رزولوشن 416×352 پیکسلی ارائه شد).
البته در این میان رزولوشن های عجیب و ‏غریب متناسب با ظاهر گوشی شکل گرفت مثلا ‏Siemens SX1‎‏ با رزولوشن 220×176‏‎ ‎و یا ‏Nokia 5500‎‏ با رزولوشن 208×208 ‏پیکسلی.‏‏
و اما رابط کاربری ‏UIQ‏ بر مبنای زبان برنامه نویسی ‏C++‎‏ شکل گرفته است و در آن می توان از برنامه های ‏Java‏ نیز استفاده ‏کرد (خبری از پشتیبانی از ‏Python در آن نیست).
ظاهر بسیار آسان و امکانات بسیار فراوان، ‏UIQ‏ را به سیستمی ایده آل تبدیل ‏کرده است. یکی از نکات مثبت در درون ‏UIQ‏ خصوصیتی ست که در آن تمامی تغییرات بوجود آمده در یک ‏Application‏ بصورت ‏کاملا خودکار حتی هنگامی که برنامه هنوز باز است در آن ذخیره می گردد و کاربر به هیچ عنوان نگرانی بابت از دست دادن ‏اطلاعات باز بروی صفحه را ندارد.
ورژن های مختلفی از ‏UIQ‏ ارائه گردیده است که هر کدام در نوع خود تفاوت هایی با دیگری ‏دارد ولیکن یکی از نکات مشترک در ساختار آنها شکل گرفتن تقریبا تمامی آن ها بر پایه صفحه حساس به تماس و قلم است. ‏رزولوشن صفحه نمایش در نسخه های ‏UIQ 1.X ‎‏ و ‏UIQ 2.X‏ برابر 320×208 پیکسل و در نسخه ‏UIQ 3.X‏ بر پایه 320×240 ‏پیکسل می باشد.
یکی از نکات جالب در مورد گوشی های دارای ‏UIQ‏ مسئله عمق رنگ است که با توجه به مدل گوشی، این ‏عمق رنگ 12 بیت (با 4096 رنگ) ،16 بیت (با 65 هزار رنگ) و یا 18 بیت (با 262 هزار رنگ) می باشد که شاید این یکی از ‏دلایل 16 میلیون رنگی نبودن گوشی های سونی اریکسون باشد(حداقل در مورد مدل های سیستم عامل دار آن).
آخرین ‏نسخه ای که از ‏UIQ‏ منتشر شده است نسخه 3.1 آن است که تا بحال فقط در گوشی ‏Motorola Z8‎‏ دیده شده است. البته ‏گوشی استثنائی موتورولا با نام ‏Motorola Z10‎‏ که فقط چند روز از معرفی آن می گذرد ، نیز از این رابط استفاده کرده است.‏
تا کنون 10 سیستم عامل با نام ‏Symbian‏ منتشر شده اند که آخرین نسخه استفاده شده در گوشی های معمول نسخه 9.2 ‏آن است .آخرین نسخه هایی هم که به نمایش درآمده ولی هنوز خبری از استفاده آنها در گوشی های موبایل نیست نسخه ‏های 9.3 و 9.5 می باشد که به ترتیب در جولای 2006 و مارچ 2007 به نمایش درآمده اند.
از تغییراتی که در نسخه 9.5 ‏نسبت به نسخه های دیگر دیده می شود یکی اینکه برنامه ها تا 75% سریعتر اجرا میشوند و دیگری بهینه سازی جهت ‏تکنولوژی ‏DVB-HTV‏ در آن است علاوه بر این پشتیبانی از ‏SQL‏ نیز توسط ‏SQLite‏ در آن فراهم شده است.‏
آخرین نکاتی که در رابطه با ‏Symbian ‎‏ به نظر ناگفته می آید یکی این است که این سیستم عامل بخاطر ساختار داخلی آن ‏تنها با پردازنده های خانواده ‏ARM‏ متناسب است. نکته دیگر هم سهم شرکتهای بزرگ در ‏Symbian‏ است که در آن نوکیا با ‏‏47.9% پیشتاز است و پس از آن ‏Ericsson‏ با 15.6% ، ‏SonyEricsson‏ با 13.1% ، پاناسونیک با 10.5% ، ‏Siemens‏ با 8.4% و ‏سامسونگ با 4.5% قرار دارند.‏

البته داستان ‏Symbian‏ همچنان نگفته های فراوانی دارد که اشاره به تمامی آنها در این مجال میسر نیست در پایان بد نیست ‏بدانید که تعداد گوشی هایی که در تمامی دورانها از این سیستم عامل استفاده کرده و می کنند چیزی نزدیک به 100 عدد ‏است که لیست کامل آنها را می توانید در اینجا ببینید.‏

 منبع : روزانه