گیاهان گوشتخوار درواقع کوچک هستند و غذای آنها هم از حشرات کوچک تشکیل میشود. گیاهان حشره خوار انواع بسیار متنوعی دارند که تنها 13 گونه از آنها در مینه سوتا (Minnesota) دیده شده است.

اما چرا یک گیاه حشره میخورد؟ مگر نه اینکه گیاهان مواد غذایی را از خاک دریافت میکنند؟ پاسخ این است که گیاهان حشره خوار در زمینهایی مانند مردابها یا لجنزارها رشد میکنند که خاک آن از نظر مواد مغذی بسیار فقیر است. این گیاهان برای دریافت نیتروژن و مواد مغذی دیگر، به شکار حشرات و استفاده از مواد موجود در آنهارداخته و برای این منظور تکامل یافته اند.

بسیاری از افراد هنگام صحبت از گیاه حشره خوار به یاد ونوس مگس خوار (Venus’ flytrap) می افتند. این گیاه در مردابها میروید و از جمله گیاهانی است که میتوان در گلخانه نیز پرورش داد. تله این گیاه از دو برگ تشکیل شده که مانند کفه های صدف باز و بسته میشوند. به محض اینکه حشره ای محرکهای درخشان این برگها را لمس کند، تله بسته میشود و تا زمان هضم حشره، بسته باقی میماند.

در اینجا به معرفی چهار نوع دیگر از مشهورترین انواع گیاهان حشره خوار میپردازیم.

گیاه کوزه ای
گیاه کوزه ای (pitcher-plant) دارای گونه های بسیار متنوع و از بزرگترین انواع گیاهان حشره خوار محسوب میشود. و ارتفاع بعضی از گونه های آن گاهی به 60 سانتیمتر میرسد. این گیاه بیشتر در مردابها و لجنزارها میروید و هر گیاه دارای یک ساقه بلند و صاف و یک گل بزرگ با گلبرگهای سرخ و مادگی چتر مانند است که در تابستان میشکفد.

کوزه های این گیاه، در واقع برگهای آن هستند که دورتا دور این ساقه و نزدیک به زمین قرار دارند. این برگها لوله ای و به شکل کوزه ای دهان گشاد هستند. هر گیاه در اواسط بهار 5 یا 6 برگ جدید میدهد که هر 15 روز یکی از آنها باز میشود. در پایان تابستان تمام برگها رشد کرده و کامل میشوند و در طول زمستان و حتی تا تابستان بعدی، باقی میمانند.

این برگها آب را در خود نگه میدارند. شهد گیاه در اطراف کلاهک و دهانه کوزه ترشح میشود و حشرات را به سوی خود جلب میکند، حشره با رسیدن بر روی برگ به درون کوزه حرکت میکند، تارهای مو مانند که به سمت پایین متمایل هستند و سطح لغزنده کوزه، حشره را به پایین هدایت میکند و این شکار نگون بخت که نمیتواند از کوزه خارج شود، در آب موجود آن غرق میشود.

برگ کوزه ای منزلگاه موجودات بسیار ریز مانند تک یاخته ها، کرمهای بسیار کوچک و سخت پوستان ذره بینی آبزی است. لارو سه نوع حشره هم در این کوزه ها زندگی میکنند که همه اینها همزیستان گیاه هستند و همراه با باکتریها، کار هضم حشره شکار شده را بر عهده دارند. در اوایل تابستان، حشرات بالغ از برگهای کهنه خارج شده و در برگهای تازه تخم گذاری میکنند. برگ کهنه که هضم کننده هایش را از دست داده، میمیرد و برگهای تازه جایگزین آن میشوند.

دروزرا (Drosera) یا شبنم خورشید (sundew)
این گیاه در بسترهای خزه خشک شده میروید. دروزرا از بالا شبیه یک قطره درشت سرخرنگ و براق به عرض 5 تا 10 سانتیمتر است. برگهای گرد و پهن آن که هر یک بر روی ساقه ای جداگانه قرار گرفته، سرخ و کرک دار هستند و قسمت پایین آنها و ساقه سبز رنگ است. گل این گیاه سفید رنگ است و بر روی ساقه 10 سانتیمتری که از میان رستنگاه ساقه های برگها خارج میشود، میشکفد.

این گیاه نیز برای شکار حشرات از برگهای خود استفاده میکند. تارهای متعدد سوزنی شکل بر روی برگ وجود دارند که نوک هر یک از آنها یک قطره ماده چسبناک وجود دارد که شبیه قطره شبنم یا شهدی شیرین به نظر میرسد. این قطره ها، حشراتی چون پشه، مگس و انواع حشرات دوبال را به سوی خود جذب میکند. فرود حشره بر روی یک قطره، موجب چسبیدن او بر آن شده و حشره با تقلا برای آزاد شدن، بیش از پیش خود را به دام می اندازد.

پس از اینکه حشره تسلیم شد، تارها به ترشح شیره ای پر از آنزیم میپردازند که حشره را هضم و جذب میکند.گاهی تمام برگ به آهستگی به دور شکار میپیچد و کار هضم حدود 2 روز طول میکشد. سپس برگ گشوده شده و باقیمانده حشره همراه با باد از برگ جدا میشود.

باترورت (Butterwort) یا گیاه کره ای
باترورت یکی از نامتعارف ترین گیاهان حشره خوار است. این گیاه بر روی شکاف سنگها و صخره ها میروید. باترورت گلهایی ظریف و زیبا - معمولا به رنگ بنفش و آبی- دارد که در ماههای آخر بهار میشکفند.

باترورت نام خود را به خاطر برگهایی که به نظر چرب و "کره ای" شده اند به دست آورده است. برگهای این گیاه به صورت مجموعه 3 تا 6 تایی –و در گونه هایی بسیار بیشتر- بر سطح زمین میروید. با بررسی دقیق متوجه خواهید شد که برگها دارای دو نوع غده ترشحی هستند. غدد برآمده ای که کار رشح ماده چسبناک و کره ای را بر عهده دارند و غدد کوتاهی که مواد هضم و جذب کننده را ترشح میکنند.

این دو غده بویی ایجاد میکنند که مگها، شته ها و شش پایان را به تله چسبناک جذب میکند. حشره ای که به دام بیافتد، با تقلا برای رهایی، موجب ترشح شیره هضم کننده میشود. برگها به آهستگی لوله میشوند و حشره را هضم و جذب میکنند.

بلدرورت (bladderwort)
بلدرورت یا گیاه مثانه دار در برکه ها، دریاچه ها و نهرهایی با جریان آب آهسته و در کل در آبهایی با عمق کمتر از 60 سانتیمتر یافته میشود. این گیاه بدون ریشه در نزدیکی سطح آب شناور میشود و شاخه های آن تا 90 سانتیمتر و بلندتر رشد میکند و ساقه های آن پر برگ هستند. این ساقه ها تا 20 سانتیمتر بالای سطح آب رشد میکنند و خوشه هایی از گلهای زرد رنگ که شبیه گل میمون هستند، بر آنها میشکفد.

ساقه های زیرآبی منشعب شده و برگهای نخ مانند بسیار از آنها جوانه میزند. این برگها دارای کیسه های کوچک و سبکی هستند که مثانه یا bladder نام دارند. مثانه های جوان شفاف هستند و به تدریج تیره میشوند. هر مثانه در واقع تله ریز و تو خالیی است که ورودی آن یک طرفه است.

اگر یک حشره آبزی کوچک یکی از چهار تار محرک این مثانه را لمس کند، در تله باز میشود و مانند یک جارو برقی، حشره به داخل این کیسه مکیده شده و درب تله در یک چشم برهم زدن –حدود یک 15 هزارم ثانیه - بسته میشود.

ساقه ها که دارای غدد ترشح آنزیم هستند، کار هضم و جذب طعمه را بر عهده دارند. مثانه پس از یک یا دو ساعت آماده شکار طعمه جدید خواهد بود.