مجموعه عظیم ارمیتاژ در شش بنا به نمایش گذاشته شده است. بنای اصلی قصر زمستانی نام دارد و در گذشته محل سکونت رسمی تزارهای روسیه بوده است. موزه ارمیتاژ شعبه هایی بین المللی در آمستردام، لندن و لاس وگاس نیز دارد. از جمله هنرمندانی که آثارشان نقاط قوت مجموعه هنر غرب در موزه ارمیتاژ هستند، میتوان به میکل آنژ، لئوناردو داوینچی، روبنس، ون دایک، رامبراند، رودن، مونه، سزان، ون گوگ، گوگن و پیکاسو اشاره کرد.

البته این موزه مجموعه آثار متعددی دارد که از جمله آنها میتوان به نشانها، البسه و جواهرات سلطنتی، مجموعه متنوعی از جواهرات ساخته فابرژه (Fabergé) و بزرگترین کلکسیون موجود در جهان از طلای باستانی متعلق به اروپای شرقی و آسیای غربی اشاره کرد.

پیدایش موزه
در سال 1764، کاترین کبیر با خرید بیش از دویست نقاشی در اروپا، جمع آوری این مجموعه مشهور را آغاز کرد. سفرای روس در پایتختهای بیگانه مامور یافتن بهترین مجموعه های هنری ارایه شده برای فروش- مانند مجموعه های برول (Brühl) سیاستمدار ایالت ساکسونی (Saxony) آلمان، کروزا (Crozat) ، کلکسیونر فرانسوی و گالری والپول (Walpole) در انگلستان –بودند. کاترین کبیر، گالری خود را (my hermitage) (گوشه عزلت یا خلوتگاه خود) مینامید زیرا تنها افرادی انگشت شمار اجازه ورود و تماشای آثار موجود در آن را به دست می آوردند.

او در یکی از نامه های خود با تاسف چنین گفته است:" تنها موشها و من میتوانیم تمام این [زیباییها] را تحسین کنیم." کاترین تئاتر خصوصی خود را که در نزدیکی گالری و در طی سالهای 1783 و 1787 ساخته شده بود نیز، ارمیتاژ مینامید.

توسعه در قرن نوزدهم
به تدریج، کلکسیونهای سلطنتی با آثار باستانی و فرهنگی یونان و سیت که در طی حفاریهای انجام شده در پرشچپینا (Pereshchepina)، پازیریک (Pazyryk) و دیگر مقابر باستانی که در جنوب روسیه یافته شده بود، غنی تر شد. به این ترتیب ایجاد یکی از غنی ترین مجموعه های طلای باستانی آغاز شد. این مجموعه اکنون شامل بخش قابل توجهی از گنجهای تروا است که توسط هاینریش اشلایمن (Heinrich Schliemann) کشف و از زیر خاک خارج شد و در سال 1945 توسط ارتش سرخ از موزه برلین ضبط گردید.

تزار نیکولاس اول برای جای دادن مجموعه در حال توسعه عتیقه جات یونان، روم و مصر از معمار سبک نئوکلاسیک آلمانی به نام لیو فون کلنز (Leo von Klenze) خواست تا بنای موزه عمومی را طراحی کند. این بنا که در سال 1852 برای بازدید عموم گشوده شد، به احتمال بسیار اولین گالری در اروپای شرقی است که از ابتدا به همین قصد طراحی و ساخته شده است.

همچنان که تزارهای روس به توسعه مجموعه هنری خود مشغول بودند، آثار متعددی از داوینچی، یان ون ایک (Jan van Eyck) و رافائل در ایتالیا خریداری شدند. بزرگترین مجموعه آثار رامبراند در جهان نیز متعلق به موزه ارمیتاژ است.

فراز و نشیبهای قرن بیستم
در طی انقلاب روسیه در سال 1917، موزه سلطنتی ارمیتاژ جزو اموال خصوصی اعلام شد. پس از ملی شدن مجموعه های هنری عمومی ملی، دامنه آثار موجود در موزه وسعت بیشتری یافت. به خصوص ورود هنر مدرن از کلکسیونهایی چون مجموعه هنری سرگئی شکوکین (Sergei Shchukin) و ایوان موروزوف (Ivan Morozov) بسیار جالب توجه بود. از جمله آثار اضافه شده به موزه میتوان از اکثر آثار سالهای اخیر گوگن، 40 اثر سبک کوبیسم پیکاسو و آثاری مشهور از بزرگان هنر مدرن مانند تابلو " رقص" La danse اثر ماتیس و "کافه شبانه" (Night Café) اثر ون گوگ اشاره کرد.

حکومت شوروی توجه چندانی به نگهداری از هنر "منحط طبقه بورژوا" نداشت. به دستور استالین تعدادی از با ارزشترین آثار موجود در موزه ارمیتاژ در خارج از کشور به فروش رسید. از جمله این آثار میتوان شاهکارهای بی رقیبی چون (Alba Madonna) اثر رافائل، "ونوس در مقابل آینه" (Venus with a Mirro) اثر تیشین (Titian) و"بشارت" (Annunciation) اثر ون ایک را نام برد.

بسیاری از این آثار که توسط اندرو ملون (Andrew Mellon) تهیه شد، اکنون هسته مرکزی گالری هنر ملی (National Gallery of Art) در واشنگتن را تشکیل داده است. از دیگر موارد از دست رفته موزه که البته موارد مشابه آنها یافت میشود میتوان به هزاران اثر هنری که از موزه ارمیتاژ خارج شده و به موزه پوشکین در مسکو و موزه های دیگری در سراسر اتحاد شوروی فرستاده شد اشاره کرد. تعدادی از کلکسیونهای موزه نیز در طی محاصره لنینگراد در جنگ جهانی دوم، هنگامی که ساختمان موزه به عنوان پناهگاه در مقابل حمله هوایی استفاده شد، قربانی بمباران شد.

این دوره غم انگیز در تاریخ موزه ارمیتاژ در سال 1945 به پایان رسید. در این زمان دولت کوشش میکرد با انتقال دادن تعدادی از آثار هنری به موزه که در طی جنگ جهانی دوم توسط ارتش سرخ از آلمان تصرف شده بود، خسارات وارده را جبران کند. گرانقیمت ترین بخش این غنیمت جنگی نقاشیهای هنرمندان امپرسیونیست بود که از مجموعه های خصوصی طبقه ممتاز آلمان به دست آمده بود.

این نقاشیها تا سال 1995 که موزه آنها را در معرض دید عموم قرار داد، گمشده تلقی میشدند. به گفته دولت روسیه این آثار تنها میتوانند بخش کوچکی از خسارات جبران ناپذیری که تهاجم آلمان به میراث فرهنگی روسیه وارد کرده اند- از جمله تخریب کامل کاخها و باغهای پترهوف (Peterhof) و تزارسکو سلو (Tsarskoe Selo) را جبران کند. از طرفی دولت روسیه قانونی را تصویب کرد که به موجب آن بازگرداندن این آثار به صاحبان قبلی آن ممنوع اعلام شده است زیرا این افراد به خاطر تامین هزینه رژیم نازی گناهکار شناخته شده اند.

ورود به قرن 21
در سالهای اخیر، ارمیتاژ بیش از پیش توسعه یافته و عمارت ستاد فرماندهی را نیز در بر گرفه است و به انجام پروژه های بزرگی در خارج از کشور نیز پرداخته است که موزه ارمیتاژ گوگنهایم (Guggenheim Hermitage Museum) در لاس وگاس، اتاقهای ارمیتاژ در عمارت سامرست (Somerset House) در لندن و ارمیتاژ آمستردام در هلند از آن جمله اند.

مقامات موزه در ماه جولای سال 2006 اعلام کردند که 221 فقره آثار کوچک مانند جواهرات، شمایلهای ارتودوکس، ظروف نقره و اشیائی با میناکاری فراوان از موزه به سرقت رفته است. ارزش این اشیاء که تا کنون یافته نشده اند، 543 هزار دلار برآورد شده است.