باغ عفیف آباد

باغ عفیف آباد که آن را باغ گلشن نیز می نامند در مغرب شیراز و در جنوب خیابان قصرالدشت و در انتهای خیابان عفیف آباد واقع است. این باغ یکی از قدیمی ترین و زیباترین باغ های شیراز است. مساحت باغ حدود 127 هزار متر مربع است. این باغ در دوره صفویه از جمله باغ های آباد شیراز و مقر پادشاهان وقت بوده است.

سازنده عمارت فعلی باغ با 17000 متر مربع زیربنا، میرزا علی محمدخان قوام الملک دوم می باشد که در سال 284 ه.ق. آن را احداث نموده و قنات "لیمک" را که در 15 کیلومتری باغ و در محل قصر قمشه بود برای مشروب نمودن باغ خریداری کرد. این باغ سرانجام به یکی از وارثین قوام به نام عفیفه رسید و بدین نام نیز شهرت یافت.

درب ورودی باغ در شمال آن قرار دارد سه در باغ دارای چهار ستون گچی ساده است که دو به دو در دو سوی آن و بر فراز ازاره آن قرار گرفته است. در پیشانی درب ورودی نقش دو شیر که گویی را در میان پنجه های خود گرفته اند دیده می شود. پس از گذر از در، دهلیزی وجود دارد که سقف آن را از چوب ساخته اند و با شکل های منظم هندسی مرتب کرده اند. در دیگر سوی در و بر پیشانی دهلیز مجلس تاج گذاری پادشاه ساسانی وجود دارد که بر قاب نیم دایره ای به وسیله کاشی های رنگارنگ قرار دارد. پس از گذر از دالان کوتاهی به محوطه وسیعی می رسیم که عمارت اصلی در آن قسمت است. ساختمان در وسط باغ قرار گرفته است و از بنای دو طبقه تشکیل شده است.

طبقه اول زیرزمین وسیعی است که آب نمای زیبایی در آن ساخته شده و سمت شرقی آن با پنجره های مشبک و رنگینی پوشیده شده است. در فواصل میان پنجره ها سنگ های گندمک نصب شده که روی آنها نقوشی از گل و بوته حجاری شده است.

 

طبقه دوم که در واقع طبقه همکف ساختمان است، تالار مجللی است که اطراف آن را ایوان فرا گرفته است. در پیشانی عمارت صحنه ای از تاجگذاری یکی از پادشاهان ساسانی با کاشی تصویر شده است که موبدی تاج سلطنتی را به وی هدیه می دهد.

درجلو ایوان بزرگ عمارت نیز چهار ستون بلند ساخته شده است. سقف ایوان با قطعات چوبی 4 یا ......؟ پوشیده شده است و روی آنها با رنگ و روغن نقاشی شده. سر ستون های ایوان گچ بری شده اند و در بالای آنها گل ها به تقلید از نقوش تخت جمشید گچ بری شده است.

دیوار اتاق های تالار اصلی نیز همگی گچ بری و مقرنس کاری شده و با نقش های گل و بته و صحنه شکار و مجالس بزم و رزم مزین شده اند. در دو طبقه ساختمان حدود 30 اتاق تالار وجود دارد، تمامی اتاق ها دارای سقف و درب های چوبی تزیین شده هستند. در شمال و جنوب تالار دو بخاری از سنگ مرمر تراشیده و نصب شده است. ورودی اصلی بنا در جانب شمال است که با کمک پلکان سنگی به .........؟ سرپوشیده ای منتهی می گردد. نمای شرقی عمارت شامل ایوان بزرگ و زیباست که در تمام طول بنا امتداد دارد. این نما از بیرون به وسیله ستون های آجری و گچی از هم مجزا شده اند. نمای غربی عمارت نسبت به قرینه آن در شرق بسیار ساده است. ایوان جنوبی نیز از نظر تزیینات بنا و دکوراسیون، تقریبا" شبیه ایوان شمالی است بجز این که در رشته پلکان شرقی - غربی حیاط را به طبقه دوم منتقل می کند.

در جلو عمارت حوض وسیعی دیده می شود که خیابان اصلی از جلو حوض شروع می شود. تمام خیابان های باغ پر از درختان سرو و کاج و چنار است و باغچه ها دارای آب نماهابی زیبایی می باشند.

باغ عفیف آباد در سال 1341 به وسیله ارتش و زیر نظر سازمان میراث فرهنگی تعمیر و مرمت شد و هم اکنون به عنوان موزه نظامی تحت اختیار سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران است.

این باغ که معماری آن آمیزه ای از ویژگی های معماری دوران هخامنشی، ساسانی و قاجاریه است ذیل شماره 913 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.